به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

حیات وحش گیلان، گنجینه‌ای از تنوع و طبیعت

تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۴۹۹۳۹

استان گیلان اکوسیستم‌های متنوع بسیاری از نظر دریایی، تالابی، رودخانه‌ای، جنگلی، کوهستانی و مرتعی با تنوع زیستی فراوان دارد. وجود طیف گسترده‌ای از تغییرات آب و هوایی و همچنین اقلیمی با کم و زیاد شدن ارتفاع و زیستگاه گونه‌های جانوری و گیاهی منجر شده است تا استان گیلان با وجود مساحت کم، یکی از متنوعترین گونه‌های جانوری و گیاهی را در خود جای دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حیات وحش بخشی از این محیط طبیعی است. گیاهان و جاندارانی که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کنند. حیات وحش استان گیلان؛ علاوه بر انواع گیاهان، گونه‌های شناسایی شده بی مهرگان در مصب رودخانه ها، انواع پرندگان، خزندگان، پستانداران، دوزیستان و ماهیان را شامل می‌شود.

۱۶ تا ۲۲ خرداد ماه «هفته محیط زیست» نامگذاری شده است. به مناسبت این هفته نگاهی به حیات وحش گیلان و وضعیت آن در بهار ۱۴۰۲ خواهیم داشت.

تعدد گونه‌های جانوری گیلان و خطر انقراض آن‌ها

گیلان با دارا بودن اقلیم‌های درهم تنیده، بارش فراوان و منابع غذایی سرشار، امروز یکی از مهمترین استان‌های کشور در حوزه محیط زیست است. این استان گونه‌های جانوری همچون بزرگترین گیاهخوار (مرال)، گوشتخوار (خرس قهوه‌ای) و بزرگترین گربه‌سانان (پلنگ) کشور را در خود جای داده است. 

وجود تنها پستاندار گوشتخوار آب‌های داخلی کشور (شنگ) و تنها پستاندار دریای کاسپین (فک خزری) از دیگر ویژگی‌های مهم محیط زیست گیلان است.

حمزه عشوری، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه این استان یکی از متنوع‌ترین تنوع زیستی ایران را دارا است، می‌گوید: حدود ۴۵ درصد از گونه‌های جانوری کشور در استان گیلان جای گرفته است.

به گفته او، حیواناتی، چون مرال، شوکا، کل و بز، قوچ و میش، گراز، پلنگ، سیاھگوش، گربه جنگلی، گربه وحشی، گرگ، شغال، روباه معمولی، کفتار، خرس قھوه ای، راسو، خارپشت اروپایی، شنگ، رودک، سمور، فک خزری، راکون، خفاش، خرگوش، موش صحرایی و تشی از مهم‌ترین گونه‌های جانوری استان گیلان است. 

در طبیعت سرسبز گیلان و مناطق حفاظت شده این استان همچنین می‌توان به پرندگانی مانند شامل قو، غاز، اردک، خوتکا، باکلان، انواع حواصیل، سهره، قرقاول، درنا، فیلوش، کبک، ابیا، دارکوب، عقاب تالابی، کرکس، لیل، دلیچه، بحری، سنقر تالابی، پرستو‌های دریایی، کاکایی و … اشاره کرد.

مناطق حفاظت شده استان گیلان

مناطق حفاظت شده، اراضی به نسبت وسیع با هدف حفظ و احیای رویشگاه‌های گیاهی و زیستگاه‌های جانوری هستند که برای اجرای برنامه‌های آموزشی و پژوهش‌های زیست‌محیطی در نظر گرفته می‌شوند.

پناهگاه حیات وحش (تالاب) سِلکِه در صومعه سرا، مناطق حفاظت شده (تالاب) سرخانکل و سیاه کِشیم در بندر انزلی، مناطق حفاظت شده آلالان، ناواسالم و لیسار در تالش، مناطق حفاظت شده تالاب استیل و لوندویل در آستارا و منطقه حفاظت شده (تالاب بین‌المللی) امیرکلایه در لاهیجان، منطقه حفاظت شده سیاهرود رودبار، منطقه حفاظت شده سرولات و جواهردشت در رودسر و منطقه حفاظت شده گشت رودخان و سیامزگی در شهرستان‌های فومن، شفت و بخش کوچکی از آن نیز در محدوده شهرستان رودبار از مناطق حفاظت شده استان گیلان هستند. 

جوجه‌آوری پرندگان آبزی در تالاب انزلی

اوائل اردیبهشت امسال، حمزه عشوری مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان از جوجه‌آوری پرندگان آبزی در پهنه آبی غرب تالاب بین المللی انزلی خبر داد و گفت: پرندگان کشیم بزرگ، پرستوی دریایی تیره و کاکایی سرسیاه در این محل با گردآوری گیاهان آبزی در حال آشیانه‌سازی و تخم‌گذاری هستند.

او همچنین افزود: سرشماری‌های اولیه در توده جنگلی قلم گوده تالاب انزلی نشان می‌دهد حداقل ۵۰۰ جفت انواع حواصیل شامل حواصیل شب، اگرت کوچک و گاوچرانک روی درختان در این جزیره در حال آشیانه‌سازی هستند. 

مشاهده ۲۷ قطعه فلامینگو در سواحل رودسر 

رحمان پورحسین، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست رودسر نیز با اشاره به مشاهده ۲۷ قطعه پرنده فلامینگو در سواحل این شهرستان گفت: فلامینگو‌های مشاهده شده در فاصله ۱۵۰ متری از ساحل و در محدوده پایاب و کم عمق دریا، نابالغ بوده و از مهاجرت گروه‌های اصلی جا مانده اند و پس از تغذیه و تجدیدقوا به مسیر خود جهت مهاجرت به زیستگاه‌های تابستانی ادامه خواهند داد.

فلامینگو از راسته لک لک سانان است که از سخت‌پوستان و جلبک‌های نواحی ساحلی، گِلی و باتلاقی و دریاچه‌های نمکی تغذیه می‌کند. این پرنده با پا‌هایی دراز و منقاری خمیده و گردنی بلند خمیده، بدنی بسیار کشیده و پر و بالی به رنگ‌های سفید و صورتی آبچر است. 

مشاهده ۲ گونه کرکس در ارتفاعات املش

در همان ایام همچنین لطیف جواهردشتی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست املش از مشاهده ۲ بهله پرنده نادر و در معرض انقراض کرکس در ارتفاعات این شهرستان خبر داد و گفت: گیلان در مسیر پرواز انواع پرندگان است و یک استراحتگاه امن برای آن‌ها محسوب می‌شود، به طوری که بعضی از آنان تا ۲ ماه می‌مانند و بعضی هم جوجه‌آوری دارند.

به گفته او، ۲۳ گونه کرکس در دنیا وجود دارد و گونه‌های اصلی و رایج کرکس در ایران ۴ گونه کرکس معمولی، سیاه، کوچک (مصری) و هما است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست املش تصریح کرد: اطلاع رسانی از طریق رسانه‌های عمومی برای بالا بردن آگاهی مردم، گشت‌های کنترلی برای جلوگیری از تخلفات شکار، برگزاری کلاس‌های آموزشی در روستا‌ها و شهر‌های واقع در حاشیه زیستگاه‌های حساس و ارتقای سطح مدیریتی مناطق آزاد استان از جمله اقدامات برای حفاظت از این گونه پرندگان است.

بهار ۱۴۰۲ و مشاهده ۳ قلاده پلنگ در ارتفاعات گیلان

از ابتدای امسال تاکنون ۳ قلاده پلنگ در ارتفاعات در ارتفاعات سیاهکل و رودسر مشاهده و تصویربرداری شده است. مشاهده پلنگ و یا هر حیوان وحشی دیگری در استان گیلان خبر خوشایند و امیدوارکننده‌ای است و نوید آینده‌ای روشن را در حوزه محیط زیست استان می‌دهد، اما چگونگی رفتار با این حیوانات مسئله‌ای است که باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.

حمزه عشوری، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به مشاهده یک قلاده پلنگ در ارتفاعات رودسر گفت: در پی گشت‌های مکرر مأموران یگان حفاظت محیط زیست این شهرستان در پاسگاه محیط بانی اشکورات و رصد کارشناسی نمایه‌های حضور گونه ارزشمند پلنگ مشاهده شد.

او افزود: مشاهده پلنگ در منطقه با پراکنش قابل قبول و قلمرو‌های مختلف نشان دهنده جمعیت رو به افزایش این گوشتخوار یکه‌تاز جنگل‌های شمال کشور است.

به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان، پس از نصب دوربین در اطراف لاشه حیوان شکار شده به وسیله پلنگ، محیط بانان موفق به ضبط فیلم از حضور این حیوان شده‌اند.

عشوری تصریح کرد: این دومین فیلم ضبط شده از پلنگ در طول سه روز گذشته در اکوسیستم غنی منطقه حفاظت شده اشکورات است.

او گفت: این امر نشان می‌دهد که این منطقه مأمن و زیستگاه فوق‌العاده مناسبی برای این‌گونه نادر در کشور است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان از تلاش شبانه‌روزی محیط بانان و همراهی ساکنان جوامع محلی در حفظ گونه‌های ارزشمند تشکر کرد و از همه دوستداران طبیعت و حیات وحش خواست در صورت مشاهده حیوانات وحشی از نزدیک شدن به آن خودداری کرده و چنین مشاهداتی را به نزدیکترین پاسگاه محیط بانی و یا اداره حفاظت محیط زیست اطلاع دهند.

اردیبهشت امسال نیز یکی از دوستداران محیط زیست شهرستان سیاهکل در ناحیه پیرکوه روستای جلیسه دیلمان، موفق به مشاهده و تصویربرداری از یک قلاده پلنگ شده بود. پیش از این نیز در گشت و پایش‌های محیط‌بانان در مناطق تحت مدیریت استان گیلان به دفعات این گونه مشاهده و از آن تصویربرداری شد.

جمعیت پلنگ ایرانی در دهه‌های اخیر در گستره پراکنش خود به شدت کاهش یافته است، به گونه‌ای که این زیرگونه از پلنگ‌های آسیایی در برخی مناطق ناپدید شده است. 

کارشناسان کاهش طعمه بر اثر شکار بی رویه، مزاحمت‌های انسانی و از میان رفتن زیستگاه (شامل چیدن گیاهان و قارچ‌های خوراکی، ساخت معدن، جاده‌سازی، جنگل‌زدایی، آتش‌سوزی و چرای دام) را از عوامل تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های این جانور در کشور اعلام کرده اند.

مشاهده یک قلاده خرس در جواهردشت رودسر

اوائل خرداد امسال نیز یک قلاده خرس قهوه‌ای در جاده جواهردشت شهرستان رودسر مشاهده و تصویربرداری شد.

حمزه عشوری، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان گفت: یکی از دوستداران طبیعت و حیات وحش موفق به مشاهده و فیلمبرداری از یک قلاده خرس قهوه‌ای در مسیر جاده روستای جواهردشت سیاهکلرود شد.

به گفته او، خرس‌ها در زمره گونه‌های حمایت شده سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند و در زیستگاه‌های خود تراکم پایینی دارند، به همین خاطر خطرات متعددی آن‌ها را تهدید می‌کند لذا حفاظت از آن‌ها یکی از اولویت‌های اساسی در برنامه‌های مدیریتی و حفاظتی در کشور به شمار می‌رود.

بازگشت پرنده شکاری دلیجه به طبیعت ماسال

حمید سلطان خواه، رئیس اداره حفاظت محیط زیست ماسال نیز در واپسین روز‌های اردیبهشت امسال، از رهاسازی یک بهله پرنده شکاری و حمایت شده دلیجه در طبیعت این شهرستان خبر داد و گفت: این پرنده که توسط یک شهروند شاندرمنی به محیط زیست تحویل شده بود، پس از تیمار در زیستگاه خود رهاسازی شد.

دلیجه از پرندگان شکاری و از تیره شاهینیان در زمره پرندگان حمایت شده است. معمولا پستانداران کوچک، مارمولک ها، نرم تنان، موش ها، قورباغه‌ها یا حشرات بزرگ را شکار می‌کند و به این ترتیب نقش مهمی در کنترل بیولوژیکی آفات دارد.

رهاسازی یک بهله کرکس در ارتفاعات فومن

ابراهیم غلامی، سرپرست اداره محیط زیست فومن هم در روز‌های گذشته از رهاسازی یک بهله کرکس بومی در ارتفاعات سیاهکوه ماکلوان این شهرستان خبر داد.

او با بیان اینکه این پرنده که دچار مسمومیت بوده توسط دوستداران طبیعت به این اداره انتقال یافت، گفت: این کرکس بومی پس از مراحل تیمار و بهبودی کامل در قلمرو خود توسط محیط بانان اداره محیط زیست فومن رهاسازی شد.

کرکس‌ها (لاشخورها) حیواناتی سودمند برای جلوگیری از گندیدگی و عفونت‌زایی مردار‌ها هستند که با تغذیه از مردار، به پاک شدن زمین از بیماری و عفونت کمک می‌کنند. این پرندگان نقش اکوسیستمی بسیار مهمی دارند و نابودی آن‌ها مجموعه‌ای از خطرات بهداشتی جدی را برای جوامع انسانی ایجاد می‌کند.

مهمترین خطر برای کرکس‌ها سموم آفت‌کش و دارو‌هایی است که این پرندگان به آن‌ها به شدت حساس هستند و خوردن کمترین مقدار آن باعث مرگ آن‌ها می‌شود. در فصل بهار به علت استفاده از سموم کشاورزی در گیلان این حیوانات دچار مسمومیت می‌شوند و تغذیه از مردار آغشته به این سموم هم برایشان بسیار خطرناک است.

مشاهده شوکای نر در جنگل‌های رودبار

شوکا کوچکترین گوزن از خانواده گوزن‌ها است که توسعه انسانی در حوزه مناطق جنگلی فشار روزافزونی را بر زیستگاه‌های این گونه وارد کرده است.

حمزه عشوری، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه اخیرا در مناطق جنگلی استان گونه جانوری شوکا مشاهده شده است، گفت: ثبت و تصویربرداری این گونه توسط پویش مردمی حیات وحش گیلان انجام شده است.

او افزود: به علت اطلاعات کم از این گونه تصور می‌شد نسل آن‌ها در جنگل‌های گیلان کمیاب شده، ولی اخیرا در مناطق جنگلی این استان مشاهده شده است. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان از ثبت و تصویربرداری این گونه توسط ۲ نفر از دوستداران محیط زیست در ارتفاعات جنگلی رودبار خبر داد و تصریح کرد: ثبت حضور این حیوانات در عرصه‌های جنگلی استان نشان دهنده اهمیت حفظ زیستگاه‌ها و وجود محیطی امن برای زندگی این جانوران است. 

شوکا پستانداری است کوچکتر از مرال است که این حیوان کمی قوزدار به نظر می‌رسد و دارای دم بسیار کوتاه است. مو‌های این حیوان در فصل تابستان کوتاه و نرم و به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز و در زمستان به رنگ خاکستری است.

تولد یک رأس مرال ایرانی در لوندویل آستارا 

محمدرضا سلامی ریک، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست آستارا نیز از تولد یک رأس مرال ماده در پناهگاه حیات وحش لوندویل این شهرستان خبر داد.

به گفته او، از سال ۱۳۸۵ بخشی از پناهگاه حیات وحش لوندویل جهت حفاظت و ازدیاد نسل این گونه بومی ایران محصور شده و چندین رأس مرال (گوزن) در سطح آن رها و نگهداری می‌شود که توسط یگان حفاظت محیط زیست به صورت شبانه روزی تحت حفاظت قرار دارند. 

سرپرست اداره حفاظت محیط زیست آستارا افزود: در حال حاضر در این سایت تعداد ۱۳ رأس مرال نگهداری می‌شد که با تولد این بچه مرال تعداد گوزن‌های این پناهگاه افزایش یافت.

مرال یا گاو کوهی بزرگترین علفخوار جنگل‌های شمال کشور و بزرگترین گوزن بومی ایران محسوب می‌شود که تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد.

دستگیری یک شکارچی گراز در رودبار

آخرین روز‌های فروردین امسال هم علی فرهی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست رودبار از دستگیری یک شکارچی غیرمجاز گراز و تشکیل پرونده به منظور رسیدگی به این تخلف به مراجع قضایی در این شهرستان خبر داد.

او افزود: از این شکارچی متخلف بقایای لاشه یک رأس گراز به همراه یک قبضه سلاح شکاری غیرمجاز کشف و ضبط شد.

دستگیری شکارچی ۲ طاقه قرقاول در کیاشهر

نیمه اردیبهشت امسال هم احسان باقری پور، سرپرست اداره حفاظت پارک ملی بوجاق گفت: محیط بانان این اداره پس از چند ساعت بررسی و تعقیب و گریز در حوزه پارک ملی بوجاق کیاشهر، یک شکارچی متخلف را دستگیر کردند.

به گفته او، یک قبضه سلاح شکاری، مقادیری فشنگ و لاشه ۲ طاقه قرقاول نر به همراه این شکارچی کشف و ضبط و متهم با تشکیل پرونده به مراجع قضایی تحویل داده شد.

قرقاول از گونه‌های بومی و تحت حمایت سازمان حفاظت محیط زیست و از پرندگان شکار ممنوع است.

برگزاری کارگاه آموزش حفاظت از فک خزری در گیلان 

فُک خَزَری یک گونه پستاندار دریایی کمیاب است که تنها در دریای خزر و رودخانه‌های منتهی به آن مانند ولگا و اورال زندگی می‌کند. تعداد این گونه به عنوان تنها پستاندار دریای خزر، به علت صید‌های غیرمجاز و یا بیماری‌های مختلف در حال کاهش است.

مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری هر ساله با توجه به احتمال به دام افتادن فُک‌های خزری در تور صیادان در فصل صید ماهیان استخوانی دریای خزر در قالب یک مرکز حمایتی در جلسات صید شیلات استان‌ها شرکت و نسبت به برگزاری کلاس‌های آموزشی رایگان برای صیادان اقدام می‌کند.

این کارگاه آموزشی امسال نیز با حضور جمعی از کارشناسان و محیط بانان ستادی و شهرستانی در سالن اجتماعات اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان برگزار شد.

لزوم توجه بیشتر به جلوگیری از انقراض گونه‌های جانوری گیلان 

استان گیلان با دارا بودن تنوع حیات وحش و تنوع زیست‌بومی، یکی از مهمترین استان‌های کشور از لحاظ حیات وحش و تنوع زیستی محسوب می‌شود و حفاظت از گونه‌های حیات وحش نیازمند مشارکت همه مردم است.

همانطور که گفته شد، تنوع گیاهی و جانوری منحصر بفرد، اکوسیستم مطلوب و وجود امنیت در مناطق مختلف استان گیلان، بهترین شرایط را برای زیست گونه‌های جانوری نظیر پلنگ، شوکا، خرس قهوه‌ای، گربه جنگلی، گراز و سایر جانداران فراهم کرده است.

در عین حال آلودگی‌های محیط زیستی از جمله آلودگی خاک، آب و هوا، تخریب زیستگاه‌های اصلی استان مانند جنگل ها، مراتع، تالاب‌ها و محیط زیست کوهستان، افزایش بی رویه سلاح‌های شکاری از جمله عوامل تهدیدکننده حیات وحش در گیلان است که در صورت کنترل نشدن، این ظرفیت‌ها را با آسیب جدی روبرو خواهد کرد.

در واقع گونه‌های در خطر انقراض جانوری، گنجینه‌ای ناشناخته در پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت شده کشور و استان هستند که حفظ و مراقبت از آن‌ها نیاز به مشارکت مردم و توجه بیشتر مسئولان دارد.

به گفته کارشناسان؛ توجه به ارزش‌های متنوع گونه‌های جانوری در برنامه ریزی‌های توسعه، ایجاد حس حمایت از حیات وحش در سطوح جامعه، انجام پژوهش کاربردی و بنیادی به منظور شناخت و مدیریت گونه‌های جانوری و احیای زیستگاه و جمعیت آنها، فراهم کردن امکانات، تجهیزات و نیروی کیفی و کمی مورد نیاز حفاظتی و جلوگیری از تخریب زیستگاه‌ها نیز از جمله مواردی است که می‌تواند شرایطی مطلوب را برای پویایی و پایداری گونه‌های جانوری کشور و زیستگاه‌های آن‌ها فراهم کند.

باشگاه خبرنگاران جوان گیلان رشت

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: هفته محیط زیست حیات وحش گیلان مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خبر سرپرست اداره حفاظت محیط زیست استان گونه های جانوری منطقه حفاظت شده مناطق حفاظت شده اردیبهشت امسال محیط زیست استان گیلان خرس قهوه ای حمزه عشوری محیط بانان زیستگاه ها قلاده پلنگ گفته او مشاهده شد تنوع زیست حیات وحش رأس مرال یک قلاده مشاهده ۲ جنگل ها فک خزری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۴۹۹۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هفت گوهر نایاب زاگرس در خطر انقراض

طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد، نگینی در زاگرس سرسبز، همواره به عنوان بهشتی از تنوع زیستی گیاهی شناخته شده است. در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز این استان، گنجینه‌ای از گیاهان ارزشمند و منحصر به فرد رویش یافته‌اند که هر کدام نقشی بی‌بدیل در حفظ تعادل اکوسیستم و زینت بخشیدن به طبیعت این خطه بوده‌اند. با این حال، این گنجینه بی‌نظیر، در معرض خطری جدی قرار گرفته است.

هفت گونه از این گیاهان بومی و ارزشمند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار دارند. بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه، نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند.

این چالش زیست‌محیطی، نه تنها تنوع زیستی این استان را به شدت تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. گیاهان دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد، از دیرباز نقش مهمی در زندگی مردم محلی ایفا کرده‌اند و از بین رفتن آنها، می‌تواند به فقر و بیکاری در منطقه دامن بزند.

گیاهان نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. از دست رفتن هر گونه گیاهی، می‌تواند به زنجیره غذایی و چرخه‌های طبیعی آسیب برساند و پیامد‌های منفی برای سلامت انسان و محیط زیست به دنبال داشته باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد ضمن هشدار نسبت به تنوع زیستی این استان، از انقراض قریب الوقوع هفت گونه گیاهی نادر خبر داد. سعید جاویدبخت با برشمردن عواملی مانند برداشت بی‌رویه، تخریب زیستگاه و تغییرات آب و هوایی به عنوان تهدیدات اصلی این گنجینه‌های گیاهی، خواستار اقدامات عاجل برای نجات آنها شد.

بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند. این گونه‌های منحصر به فرد که در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز کهگیلویه و بویراحمد رویش یافته‌اند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار گرفته‌اند.

جاویدبخت با اشاره به برداشت بی‌رویه این گیاهان برای مصارف دارویی و خوراکی، این عامل را یکی از متهمان اصلی این فاجعه زیست‌محیطی می‌داند. تخریب زیستگاه‌ها به دلیل جاده‌سازی، چرای بی‌رویه دام و توسعه کشاورزی نیز مزید بر علت شده و نسل این گیاهان ارزشمند را در معرض خطر جدی قرار داده است.

تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین نیز از دیگر عواملی هستند که جاویدبخت به آنها اشاره می‌کند. این پدیده نه تنها بر کمیت و کیفیت این گیاهان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه آنها را در برابر بیماری‌ها و آفات آسیب‌پذیرتر نیز می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد در تشریح اقدامات انجام شده برای جلوگیری از انقراض این گونه‌ها، به مسدود کردن جاده‌های فرعی منتهی به مراتع، فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و سازماندهی نیرو‌ها در مناطق بحرانی اشاره کرد. برخورد قانونی با متخلفان نیز از دیگر اقداماتی است که به گفته جاویدبخت در دستور کار قرار دارد.

با این حال، جاویدبخت معتقد است که این اقدامات کافی نیستند و برای نجات این گنجینه‌های گیاهی، نیاز به یک عزم ملی و همکاری همه‌جانبه وجود دارد. او از جمله راهکار‌های اساسی را حمایت از جوامع محلی، افزایش آگاهی عمومی، جلب مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و بخش خصوصی و همچنین تحقیقات بیشتر برای تعیین دقیق وضعیت این گیاهان و یافتن راهکار‌های مناسب برای احیای آنها عنوان می‌کند.

انقراض این هفت گونه گیاهی نه تنها یک چالش زیست‌محیطی است، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. از این رو، مسئولان، سازمان‌های ذیربط و آحاد مردم باید با حساسیت و جدیت بیشتری به این موضوع بپردازند و برای حفظ این میراث طبیعی ارزشمند تلاش کنند.

اگرچه اقداماتی مانند مسدود کردن جاده‌های فرعی و برخورد قانونی با متخلفان، گام‌های اولیه و ضروری برای جلوگیری از انقراض هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد هستند، اما برخی کارشناسان می‌گویند که برای نجات این گنجینه‌های گیاهی و تضمین بقای آنها در طبیعت، نیاز به راهکار‌های جامع و بلندمدتی است.

در اولین قدم، نیاز به تحقیقات علمی گسترده و دقیق در مورد وضعیت فعلی این گیاهان، عوامل تهدید کننده آنها و راهکار‌های مناسب برای احیای آنها وجود دارد. این تحقیقات باید توسط متخصصان مجرب و با استفاده از روش‌های علمی نوین انجام شود تا اطلاعات دقیقی از وضعیت این گونه‌های ارزشمند به دست آید.

جوامع محلی ساکن در مناطق زاگرس، از دیرباز با طبیعت پیرامون خود زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند و از دانش بومی ارزشمندی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی برخوردار هستند. حمایت از این جوامع و جلب مشارکت فعال آنها در حفاظت از این گیاهان، می‌تواند نقشی کلیدی در احیای آنها ایفا کند.

افزایش آگاهی عمومی از طریق برنامه‌های آموزشی و رسانه‌ای، یکی از مهم‌ترین راهکار‌های حفاظت از این گونه‌های گیاهی است. با آموزش مردم در مورد اهمیت این گیاهان، تبعات انقراض آنها و راهکار‌های حفظ آنها، می‌توان گامی بلند در جهت نهادینه‌کردن فرهنگ حفظ محیط زیست در جامعه برداشت.

ایجاد و توسعه مناطق حفاظت‌شده در زیستگاه‌های این گیاهان، می‌تواند پناهگاه‌های امنی برای آنها فراهم کند و از آنها در برابر تهدیدات مختلف مانند تخریب و چرای بی‌رویه دام محافظت کند.

سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه محیط زیست، گنجینه‌ای از تخصص، تعهد و شور و اشتیاق برای حفاظت از طبیعت هستند. حمایت از این سازمان‌ها از طریق تخصیص بودجه و امکانات، می‌تواند به آنها در انجام فعالیت‌های مؤثر در زمینه حفاظت از این گونه‌های گیاهی نادر یاری رساند.

بخش خصوصی نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زمینه تولید و پرورش این گیاهان به صورت پایدار، به حفظ آنها و ایجاد اشتغال برای جوامع محلی کمک کند. این امر نه تنها به نفع محیط زیست خواهد بود، بلکه می‌تواند منافع اقتصادی نیز به همراه داشته باشد.

در کنار این راهکارها، اقداماتی مانند استفاده از ظرفیت گردشگری و جذب گردشگران طبیعت‌دوست، توسعه کشت و پرورش این گیاهان در زمین ها، حمایت از پژوهشگران و دانشجویان در زمینه مطالعه و احیای این گونه‌ها نیز می‌توانند در نجات این گنجینه‌های گیاهی و حفظ آنها برای نسل‌های آینده نقش‌آفرین باشند.

با اتخاذ این راهکار‌های جامع و با مشارکت همگانی، می‌توان امیدوار بود که شاهد احیای این هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد و حفظ آنها به عنوان میراثی گرانبها برای نسل‌های آینده باشیم.

باشگاه خبرنگاران جوان کهگیلویه و بویراحمد یاسوج